Kimyo fanini o’qitishda muammoli ta’lim texnologiyasidan foydalanishning o’ziga xos xususiyatlari Исполнитель

Kimyo fanini o’qitishda muammoli ta’lim texnologiyasidan foydalanishning o’ziga xos xususiyatlari

1.Muammoli ta’lim texnologiyasining o’ziga xos xususiyatlari.

2.Muammoli metodlarga qo’yiladigan talablar.

3. Kimyoni fanini o’qitishda muammoli darslardan foydalanish yo’llari.

Ta'lim jarayonida salmoqli o’rin egallagan muammoli «aqliy hujum» dars, munozarali (ilmiy munozarali va erkin fikrlash) darslar muammoli ta'lim texnologiyasiga asoslanadi.

Mazkur darslarning o’ziga xos jihati dars davomida vujudga keltirilgan muammoli vaziyatlarga asoslanadi.

Muammoli ta'lim deb, o’qituvchi tomonidan pedagogik ta'sir ko’rsatishning eng muqobil varianti yordamida, fikr yuritish qonuniyatlariga tayangan holda, o’quvchilarning bilimlarni o’zlashtirish jarayonida fikrlash qobiliyatini rivojlantirish va bilish ehtiyojini qondirish maqsadiga yo’naltirilgan, shaxsning umumiy va maxsus rivojlanishiga zamin tayyorlaydigan jarayonga aytiladi.

Muammoli ta'lim jarayonida o’qituvchi rahbarligida muammoli vaziyat vujudga keltirilib, mazkur muammo o’quvchilarning faol mustaqil faoliyati natijasida bilim, ko’nikma va malakalarni ijodiy o’zlashtirish va aqliy faoliyatini rivojlantirishga imkon beradi.

Muammoli ta'lim texnologiyalari o’quvchilarning bilimlarni o’z­lashtirish darajasini orttirish, ko’nikmalarni malaka darajasiga yetkazish maqsadida qo’llanilib, unda o’quvchi o’quv materialini tahlil qiladi, taqqoslaydi, sintezlaydi, ma'lumotlarni umumlashtirib, yangi axborot oladi. Boshqacha aytganda, avval o’zlashtirgan bilim va ko’nikmalarini yangi vaziyatlarda qo’llab, bilimlarni chuqurlashtiradi, kengaytiradi.

Bilimlarni bunday o’zlashtirish usulini hech bir darslik va ustoz o’rgata olmaydi, faqat o’quvchilar muammoli vaziyatlarni hai etish jarayonida izlanadi va muammolar yechimini topadi.

O’quvchilarni ijodiy va mantiqiy fikr yuritishga o’rgatish, aqliy faoliyat usullarini egallashga, ularda ilmiy, tanqidiy-tahliliy, mantiqiy fikr yuritish ko’nikmalarini shakllantirish va rivojlantirishga olib keladi.

Masalan, «Mеtallarning umumiy xossalari va olinish usullari, mеtallarning qotishmalari, ularning tuzilishi, ahamiyati haqida nimalarni bilasiz?» degan savolga javob topishi uchun o’quvchilar avval mеtall kristall panjaralarining turlari. Mеtallarning umumiy fizikaviy va kimyoviy xossalari. Mеtallar korroziyasi va unga qarshi kurashning asosiy usullari. Mеtallarning asosiy rudalari va ularni boyitishning muhim usullari. Rudalardan mеtallar olishda qo’llaniladigan muhim usullar. Elеktroliz usulida mеtallar olish to’g’risida  to’plangan ma'lumotlar asosida xulosa yasab, fikrini dalillashi lozim. Savolning bu tarzda muammoli qo’yilishi o’quvchilarda tahliliy va mantiqiy fikr yuritish ko’nikmalarini egallashga imkon beradi.

Muammoli ta'limning muvaffaqiyati quyidagi omillarga bog'liq:

— muayyan mavzuga oid o’quv materialini muammolashtirish;

— muammoli vaziyatlarni vujudga keltirish orqali o’quvchilarning bilish faoliyatini faollashtirish;

— ta'lim jarayonini o’yin, mehnat faoliyati bilan uyg'unlashtirish;

— o’qituvchi tomonidan muammoli metodlardan o’z o’rnida va samarali foydalanish ko’nikmasiga ega bo’lish;

— muammoli vaziyatni hai etish yuzasidan muammoli savollar zanjirini tuzish va mantiqiy ketma-ketlikda o’quvchilarga bayon etish.

Muammoli vaziyatlardan o’quv jarayonining barcha bosqichlarida: yangi mavzu bayoni, mustahkamlash va bilimiarni nazorat qilishda muvaffaqiyatli foydalanish mumkin. Muammoli vaziyatlar tizimi muvaffaqiyatli yaratilgan hollarda mazkur mavzuni muammoli dars shaklida o’tish tavsiya etiladi.

O’qitish jarayoniga muammoli darslami qo’llash uchun o’qituvchi quyidagi masalalarni hal qilishi:

— o’quv dasturi bo’yicha qaysi mavzularni muammoli dars shaklida o’tish mumkinligini belgilashi;

— mavzu matnidagi masalalar bo’yicha muammoli vaziyatni keltirib chiqaradigan savollar, topshiriqlarni aniqlashi, bunda didaktikaning ilmiylik, sistemalilik, mantiqiy ketma-ketlik, izchillik tamoyillariga amai qilishi;

— o’quvchilarning bilish faoliyatini faollashtirish va boshqarishni ta'minlaydigan vosita va usullarni aniqlashi, ulardan o’z o’rnida va samarali foydalanish yo’llarini belgilashi zarur.