Zararli hasharotlarga qarshi biologik usulda kurashish Исполнитель

?Zararli hasharotlarga qarshi biologik usulda kurashish

?Zararkunandalarga qarshi turli organizmlar-yirtqich va parazit hasharotlar, kanalar, qushlar va boshqalardan foydalaniladi. 

?Oʻzbekistonda oʻsimliklarni biologik usulda himoya qilishda oltinkoʻz, trixogramma va brakon entomofaglari keng qoʻllanilmoqda.

?Hozirgi paytda oʻsimliklarni biologik himoya qilishda keng qoʻllanilaѐtgan entomofaglar orasida oltinkoʻz alohida oʻrinni egallaydi.

?Oltinkoʻz hasharotidan samarali foydalanish uchun avvalo bu kushandaning biologik xususiyatlari va qoʻllash texnologiyasini chuqur bilish lozim.

?Oʻzbekiston sharoitida asosan oddiy oltinkoʻz (Chrysopa carnea) va yetti nuqtali oltinkoʻz (Chrysopa septempunctata Wegrn) koʻp qoʻllaniladi.

?Morfologiyasi:?Oddiy oltinkoʻz toʻr qanotli, koʻzlari yaltiroq turuvchi oʻrtacha kattalikdagi yashil hasharot boʻlib tanasining uzunligi 20-25mm, qanotlarini ѐyganda 30-40mm ni tashkiletadi. 

?Tuxumlari:?Tuxumlari ovalsimon boʻlib qilsimon poyacha ustida boʻladi. 

?Lichinkasi:?Lichinkasi uzunchoq boʻlib tanasini oʻrta qismi yoʻgʻon boshi va orqa tomoni ingichka boʻladi. Boshida oʻroqsimon baquvvat jagʻlari boʻladi. Oltinkoʻz lichinkalari kompodiysimon boʻladi. Lichinkani rangi och sariq tusda, keyinchalik sariq qoʻngʻir rangda baʼzan koʻkish qoʻngʻir tusga kiradi. Oltinkoʻz gʻumbagi yumaloq oq tusli pilla ichida boʻladi.

?Oddiy oltinkoʻz tabiatda diapauzaga kirgan imago (otalangan va otalanmagan) holda daraxtlar ѐriqlarida, oʻsimlik qoldiqlari ostida binolarning ichida qishlaydi.
?Erta bahorda sutkalik harorat 11-16ºS boʻlganda bu hasharotlar qishlash joylaridan chiqadi.

?Oddiy oltinkoʻzni qishlashdan chiqishi tahminan mart oyining 2-oʻn kunligiga toʻgʻri kelsa, ularning gʻoʻzaga tuxum qoʻyishi may oyining 2-3 oʻn kunliklariga toʻgʻri keladi, imagosi 35-45 kun yashab, shu davr ichida 250 dan 500 qadar tuxum qoʻyadi.

?Tuxumdan 5-6 kun ichida lichinka chiqadi. Lichinkalar jagʻlarini oʻsimlik bitlari, oʻrgimchakkana, kichik ѐshdagi koʻsak qurtlari va ularning tuxumlariga sanchib ularning ichiga hazm suyuqligini yuboradilar soʻngra yarim hazm boʻlgan oziqani soʻradi. 

?Bir kunda lichinka 7-30 ta, oʻz haѐti davomida 500-600 zararkunanda hasharot va kanalarni qirishi mumkin. 
?Gʻumbagidan 6-8 kunda imago chiqadi. Bir avlodini rivojlanishi 25-35 kun davom etadi. Oddiy oltinkoʻz yiliga 4-5 avlod berib rivojlanadi. Oltinkoʻz biolaboratoriyalarda koʻpaytirish yoʻli bilan qoʻllanil-moqda. Qishloq xoʻjalik ekinlari zararkunandalariga qarshi biologik usulda kurashda oltinkoʻzni toʻgʻri qoʻllash muhim ahamiyat kasb etadi. 

?Mart oyining 1-2 oʻn kunliklarida 1 m² begona oʻtda 2 ta oʻsimlik biti kuzatilganda (1 ga yerda 20000ta boʻladi) oltinkoʻz 1:30 nisbatda qoʻyiladi.

?Gʻoʻza tripsiga qarshi bir dalada 20 ta namuna koʻrilib (3x20-60 ta oʻsimlik) zararkunanda kuzatilsa 1:1 nisbatda entomofag chiqariladi. 
?Aprel oyining 2-3 oʻn kunligida gʻoʻza bitlari koʻrina boshlaydi. 
?Shu davrda oltinkoʻz tuxumlari 1:1 nisbatda chiqariladi.

?Oʻrgimchakkanaga qarshi oltinkoʻz ancha ertaroq may oyining boshlarida dastlabki oʻchoqlari koʻrinishidan boshlab chiqariladi.
?May oyining oxiridan boshlab oʻsimlik bitlariga qarshi oltinkoʻz 1:30 nisbatda chiqariladi. 

?Agar 10 m² maydonda 1-2 ta koʻsak qurti tuxumi ѐki kichik qurtlari kuzatilsa, entomofagni zararkunanda tuxumiga nisbatan 1:15 ѐki zararkunanda qurtiga nisbatan 1:1 nisbatda chiqariladi.

?Oltinkoʻz nam havoni yaxshi koʻradi. Shu sababli sugʻorilgan dalalar va ariq ѐqalarida koʻp uchraydi.