Alkaloidlar haqida tushuncha ularning tuzilishini aniqlovchi klassik va zamonaviy usullar Исполнитель

Alkaloidlar haqida tushuncha, ularning tuzilishini aniqlovchi klassik va zamonaviy usullar

1.Nikotin va anabazin ularning kimyoviy formulasi va fiziologik xususiyatlari

2. Kokain va xinin, kimyoviy formulasi va fiziologik xususiyatlari
3. Strixnin va tubokurarinxlorid kimyoviy formulasi va fiziologik xususiyatlari
4. Ergoalkaloidlar (Sporin alkaloidlari

Alkaloidlar yovvoyi o‘simlik va ba’zi bir griblar, hayvonlarda uchraydigan azot tutuvchi geterotsiklik birikmalar bo‘lib, ular organizm uchun o‘zini himoya qiluvchi moddalar hisoblanadi. Ular ishqoriy xossaga ega. Ularning ko‘plari fiziologik aktiv moddalardir. Ular asosida ko‘plab dorivor moddalar olingan.

Nikotin. Bu alkaloid toza holatda birinchi marotaba Posselt va Reymanlar tomonidan 1828 yili tamakidan (Nicotiana tabacum) ajratib olingan. U rangsiz, yog‘simon suyuqlik, havoda tez qorayadi. T_qayn.=264°C (730 mm). d₄ = 1,0180, [a]_D = -169,3°. Nikotin organik erituvchilarda yaxshi eriydi, suvda 60°C dan pastda eriydi.

Nikotin ancha kuchli zaharli modda (LD₅₀=10 mg/kg), insektitsid sifatida (ayniqsa uning tuzlari, masalan sulfat tuzi) qo‘llaniladi. Bu alkaloid oksidlansa nikotin kislotasini beradi.

Anabazin. Anabazin alkaloidi asosan Markaziy Osiyo va Qozog‘istonda o‘suvchi Anabasis aphylla -«qirq bo‘g‘im» o‘simligidan 1929 yili Orexov A.P. tomonidan ajratib olingan va uning tuzilishi Menshikov G.P. bilan birgalikda o‘rganilgan (1931 y). Anabazin alkaloidi nikotin bilan bir qatorda Nicotiana tabacum, Nicotiana glauca o‘simliklarida ham uchraydi va unga «nikotimin» deb nom berilgan.

Anabazin rangsiz, yog‘simon suyuqlik bo‘lib, uning T_qayn.=276°C (760 mm.sim.us.), 104-105°C (2 mm sim.us.), d₂₀ =1,0455, n_D =1,5430, [a]_D =-82°, suvda va oddiy organik erituvchilarda oson eriydi, dipikratining T_suyuql.=200-205°C.

a-piperidil-b-piridin

Anabazin ikkilamchi va uchlamchi asosli xossalariga ega.  U a-piperidil-b-piridin tuzilishga ega bo‘lib, katalitik ravishda gidrolanganda a,b¢-(2,3¢-)-dipiperidilni, katalitik degidrolarnganda a,b¢-(2,3¢-)-dipiridilni, oksidlanganda esa molekuladagi piperidil xalqasi oksidlanib nikotin (b-piridinkarbon) kislotasini hosil qiladi.

Anabazin kuchli zaharli moddalar qatoriga kiradi, LD₅₀=10 mg/kg. U kam miqdorda dori nafas olish va yurak ishi faoliyatlariga ta’sir ko‘rsatib ularni qo‘zg‘atadi va tezlashtiradi. Yuqori miqdorlarda esa ishdan chiqaradi va paralij qiladi, qon bosimini oshiradi. Anabazin insektitsidlik xossasiga ham ega. Uning tuzlari, masalan, sulfat tuzi qishloq xo‘jaligida hashoratlarga qarshi kurashda ishlatiladi.

Kokain. Bu alkaloid Janubiy Amerikada yovvoyi holatda o‘sadigan Erythroxylon Cola Lam. o‘simligining bargida bo‘ladi. Hozirda bu o‘simlik YAva orolida madaniy holatda o‘sishga moslashtirilgan. Kokain bu o‘simlikdan 1860 yili ajratib olingan, o‘simlik bargida u 1% ni tashkil qiladi.