Astronomiyaning ijtimoiy jamoa davridagi rivojlanishi Исполнитель

Astronomiyaning ijtimoiy jamoa davridagi rivojlanishi

Reja:

1. Astronomiyaning jamiyat ijtimoiy hayoti ehtiyojlaridan kelib chiqishi.
2. Qadimiy yodgorliklarning dunyoning tomonlari bo’yicha orientirlanishi.

Astronomiya – osmon jismlarining va ular sistemalarining harakatini, tuzilishini, kelib chiqishini va rivojlanishini o`rganadigan fan. U to`plagan bilimlar insoniyatning amaliy ehtiyojlari uchun qo’llaniladi.

Astronomiya eng qadimiy fanlardan biri bo`lib, u insonning amaliy ehtiyojlari asosida yuzaga keldi va bu ehtiyojlar bilan ming yil avval Vavilon, Misr va Xitoyda ma`lum bo`lgan bo`lib, ulardan shu mamlakat  xalqlari vaqtni o`lchash va gorizont tomonlarini aniqlashda foydalanganlar.

Hozirgi vaqtda ham astronomiyadan aniq vaqtni va geografik koordinatalarni aniqlashda (dengizda suzishda, aviatsiyada, kosmonavtikada, geodeziyada, kartografiyada) foydalaniladi. Astronomiya kosmik fazoni o`rganishda va uni zabt etishda, kosmonavtikani rivojlantirishda va bizning planetamizni kosmosdan turib o`rganishda yordam beradi. Ammo uning vazifalari shu masalalarni yechish bilangina chegaralanmaydi.

       Bizning Yer koinotning bir qismi hisoblanadi. Oy va Quyosh Yerda okean hamda dengiz suvining ko`tarilishi va pasayishini yuzaga keltiradi. Quyosh nurlanishi va bu nurlanishning o`zgarishi Yer atmosferasidagi jarayonlarga va organizmlarning hayot faoliyatiga ta`sir ko`rsatadi. Shuningdek, astronomiya turli kosmik jismlarning Yerga ta`sir etish mexanizmini ham o`rganadi.

Astronomiya tarixining katta qismi kuzatish maʼlumotlarini toʻplash bilan band boʻlgan. Miloddan avvalgi 6-asrga kelib, misrliklar va bobilliklar tajribaga asoslanib Quyosh va Oy tutilishlarini, ularning davriy takrorlanib turishini oldindan aytib bera olganlar. Pifagor asarlarida Yerning sharsimonligi haqida yozilgan, oʻning maktabi esa Yer va barcha yoritqichlar markaziy olov atrofida aylanadi, degan dastlabki kosmologiyalardan birini yaratdi. Aristotel olam markazida Yer boʻlgan sistemadir, degan gʻoyani ilgari surdi.

Miloddan avvalgi 3-asrdan boshlab yunon fanining markazi Iskandariyaga koʻchdi. Eratosfen gradus oʻlchash deb nom olgan usul bilan Yerning oʻlchamlarini aniqladi. Gipparx 1028 ta yulduzning osmon sferasidagi vaziyatlarini oʻz ichiga olgan va bizgacha yetib kelgan dastlabki yulduz jadvallaridan birini yaratdi. U yilning davomiyligini katta aniqlik bilan oʻlchadi, Oygacha boʻlgan masofani ikki foizdan kam xato bilan aniqladi, fanga geografik koordinatalar – kenglama va uzunlama tushunchalarini kiritdi.