Umurtqalilar kenja tipi umumiy tavsifi va sistematikasi Исполнитель

Umurtqalilar kenja tipi  umumiy tavsifi va sistematikasi. To‘garak og‘izlilar sinfi vakillarining tuzilishi. Miksinalar va minogalar turkumlari vakillarining tarqalishi, hayot kechirishi va ahamiyati.

1. Umurtqalilar kenja tipining umumiy tavsifi.
2. To`garakog`izlilar sinfining umumiy tavsifi va sistematikasi.
3. To`garakog`izlilarning tashqi va ichki tuzilishi.
4. To`garak og`izlilarning kelib chiqishi va evolyutsiyasi.

1.Umurtqalilar kenja tipining umumiy tavsifi. Umurtqalilar xordalilar tipi ichida yuqori taraqqiy etgani hisoblanadi, shu sababli yuksak xordalilar deb ataladi hamda tuban xordalilar (pardalilar va bosh skeletsizlar kenja tiplari)ga qarshi qo`yiladi. Tuban xordalilar o`troq yoki passiv harakat qilib hayot kechiradigan, suv oqimi bilan kirgan oziqlarni filtrlab, passiv ravishda oziqlanadigan va boshqa jinsning bo`lish-bo`lmasligiga qaramay, jinsiy mahsulotlarini suvga tashlab urchiydigan hayvonlar bo`lsa, umurtqalilar jinslarini ham, oziqasini ham o`zi faol ravishda axtarib topadigan, oziqasini og`iz organlari bilan to`tib oladigan hayvonlardir. Faol oziqlanishda oziqani izlab topadi, o`ljasini quvlab ushlaydi, ushlagandan keyin hatto maydalaydi va chaynaydi. Bu hol hazm qilishni osonlashtiradi. Faol oziqlanishga o`tish harakat kuchayishiga va harakat organlarining qayta tuzilishiga olib keladi, lekin prinsipial sxema saqlanadi.

Xorda tog`ay, suyakdan tashkil topgan umurtqa pog`onasi bilan almashinadi, oziqni tutuvchi va maydalovchi jag`lar bilan qurollangan va bosh miyani himoya qiluvchi bosh skelet paydo bo`ladi, juft suzgich qanotlar yoki juft oyoqlar va ularning kamarlari hosil bo`ladi. Umurtqalilarni tuban xordalilardan ajratib turadigan ana shu juda muhim biologik xususiyatlar ularning birmuncha yuqori tuzilganligidandir. Bu ularda sezuv va harakat organlari, bosh miyaning mavjudligi bilan ifodalanadi. Umurtqalilarning ustki yeylari qo`shilib, orqa miyani o`rab turadigan orqa miya kanalini hosil qiladi, pastki yoylari esa qovurg`alar bilan birlashib, ichki organlarning himoya joyiga aylanadi. Nihoyat, qonni g`avdaga haydab turadigan yurak hamda parchalanish jarayonida hosil bo`ladigan kyeraksiz mahsulotlarni jadal ajratib turadigan va murakkab tuzilishga ega bo`lgan buyrak rivojlanadi. Aytilganlar asosida umurtqalilarning fe'latvori va turlar ichidagi munosabatlari murakkablashadi, ko`payishning samaradorligi oshadi va o`lim kamayadi. Umurtqali hayvonlar qatorida pushtdorlik kamayyab, nasl qoldirish uchun kurash kuchayadi.

Yuqorida aytilgan yuksak hayotchanlik belgilari umurtqali hayvonlarning keng va xilma-xil hayot muhitida tarqalishiga imkon berdi. Umuurtqali hayvonlarning hozir yashab turgan turlarining umumiy soni 43 mingga yaqin.

Jag`sizlar umurtqali hayvonlarning eng soddasi bo`lib, bular silur davrida ancha keng tarqalgan qalqondorlarni va hozirgi davrda yashayotgan to`garakog`izlilarni o`z ichiga oladi. Bularda xorda umrbod saqlanadi va gavdaning asosiy tayanch o`qi bo`lib xizmat qiladi. Miya qutisi va yuz skeleti tog`aydan tuzilgan. Og`zi so`ruvchi tipda bo`lib, harakatchan jag`lari yo`q. Juft harakat organlari ham bo`lmaydi. Burun teshigi bitta, toq, ichki qulog`ida faqat ikkita, hatto bitta yarimoysimon nay bor. Halqumning devorida 7-20 juft jabra yoriqlari bor. Jabra yoriqlariga joylashgan jabra yaproqlari entodyermadan hosil bo`lgan, shu sababli bularni ichki jabralilar va baliqlarni tashqi jabralilar  deb ataydilar.

2.To`garakog`izlilar sinfining umumiy tavsifi va sistematikasi. To`garakog`ialilar umurtqali hayvonlar ichida eng qadimgisi va oddiysidir. Bularning terisi yalang`och bo`lib, bir hujay-rali shilimshiq modda ishlab chiqaruvchi bezlarga boy bo`ladi, juft suzgich qanotlari bo`lmaydi, gavdasi uzun chuvalchangsimon shaklga ega. Og`izteshigi og`izoldi voronkasida joylashgan. Jag`lari yo`q. Bosh skeleti tog`aydan tashkil topgan. O`q skeletini xorda tashkil kiladi. Xorda va orqa miyani biriktiruvchi to`qimali parda o`rab turadi. Nafas olish organi 5-16 juft entodyermal jabra xaltalaridan iborat, haqiqiy tishlar yo`q, ularning o`rniga shox (muguz) tishlar bo`ladi. Burun teshigi bitta. To`garakog`izlilar to`liq yoki chala parazitlik qilib oziqlanish usuliga o`tganligi sababli hozirgacha yashab kelgan, bu ularning butun tuzilishida iz qoldirgan.