Suyakli baliqlar sinfining umumiy tavsifi va sistematikasi Исполнитель

Suyakli baliqlar sinfining umumiy tavsifi va sistematikasi. Suyak – tog‘aylilar, shu’la qanotlilar, ikki xil nafas oluvchilar va panja qanotlilar kenja sinflari vakillarining tuzilishi, asosiy turkumlari.

                                                   Reja:

1.Suyakli baliqlar sinfining umumiy tavsifi.

2. Suyakli baliqlar sinfining sistematikasi

2.1. Shu’laqanotlilar kenja sinfi

2.2. Kaftqanotlilar kenja sinfi

2.3. Ikki xil nafas oluvchi baliqlar kenja sinfi

3. Suyakli baliqlarning tashqi tuzilishi va ichki tuzilishi

3.1. Suyakli baliqlar skeleti va muskullari.

3.2. Nerv sistemasi va sezuv organlari

3.3. Hazm qilish va nafas olish organlari.

3.4.  Qon aylanish va ayirish sistemasi.

1.Suyakli baliqlar sinfining umumiy tavsifi.

Suyakli baliqlar yer yuzidagi barcha suv havzalarida tarqalgan. Bu sinf umurtqali hayvonlar ichida eng ko`p (20 ming) turli hisoblanadi.

Terisida suyak, ba'zilarida ganoid va kosmoid tangachalar rivojlanadi, lekin hech qachon plakoid tangacha bo`lmaydi. Ba'zi turlarida tangacha umuman bo`lmaydi. Ichki skeleti suyakdan yoki tog`aydan tuzilgan, lekin oxirgi holatda, albatta, qoplovchi suyaklar bo`ladi. Bosh skeleti giostilik, amfistilik yoki autostilik tiplarda bo`ladi. Dum suzgich qanoti asosan gomotsyerkal, ba'zilarida getyerotsyerkal yoki difitsyerkal tiplarda bo`ladi. 5 juft jabra yoriqlari ustidan juft jabra qopqog`i bilan yopilgan. Kloakasi yo`q. Qizil o`ngachning ustki old tomonida havo pufagi joylashadi. Arterial konus ko`pchilik suyakli baliqlarda yo`qolib ketadi. Qorin aortasining yurak qorinchasiga yaqin qismi aorta so`g`onini hosil qiladi. Jabralararo to`siq bo`lmaydi va jabra yaproqlari jabra yoylariga joylashadi. Ko`pchilik suyakli baliqlarda urug`lanish tashqi bo`ladi. Agar ba'zilarida ichki urug`lanish bo`lsa, ko`pulyativ organ qorin suzgich qanotining emas, balki anal suzgich qanotining o`zgarishidan hosil bo`ladi. Ikralari mayda va ko`pchiligi pushtdor bo`ladi.

Suyakli baliqlar yashayotgan suv havzalarining, u joydagi yashash sharoitining xilma-xilligiga qarab baliqlarning gavda shakli, harakatchanligi, suzish tezligi va oziqni tutishi juda ham farq qiladi. Suyakli baliqlar gavdasining uzunligi 1,5-2 sm dan 3-3,5 m gacha va massasi 0,5-1,5 t gacha boradi. Lekin ko`pchilik baliqlarning uzunligi 1 m dan oshmaydi.

2. Suyakli baliqlar sinfining sistematikasi

 Suyakli baliqlarning sistematikasi masalasi hali to`liq yechilmagan. Biz so`z boshida tilga olingan darslikdagi («Zoologiya kursi», II t.) sistematikani asos qilib oldik.

Hozir yashayotgan suyakli baliqlar uchta kenja sinfga bo`linadi:

1. Shu'laqanotlilar kenja sinfi — Actinoptyerygii
2. Kaft (cho`tka) qanotlilar kenja sinfi — Crossoptyerygii
3. Ikki xil nafas oluvchilar kenja sinfi — Dipnoi

2.1. Shu'laqanotlilar kenja sinfi — Actinoptyerygi

Bu baliqlar gavdasining shakli xilma-xil bo`lib, yer yuzining hamma suv havzalarida tarqalgan va hozirgi baliqlarning juda ko`pchiligini o`z ichiga oladi. Bosh skeleti giostilik tipda. Jabra pardalarini tutib turadigan shu'lalar bor. Suzgich qanotlarini tashqi suyak nurlar ushlab turadi. Kenja sinfning nomi ham shundan olingan.

Shu'laqanotlilar kenja sinfi to`rtta katta turkumga bo`linadi: tog`ayli ganoidlar, suyakli ganoidlar, suyakdor baliqlar  va ko`pqanotlilar.

Tog`ayli ganoidlar katta turkumi —Chondrostei

Bu katta turkum ikkita oilaga bo`linadigan bitta osetrsimonlar turkumini o`z ichiga oladi. Bular eng qadimgi va sodda tuzilgan suyakli baliqlardir. Ularning gavdasi akulalarning gavdasiga o`xshash duksimon bo`lib, boshining uchida rostrumi bor, og`iz teshigi uning` ostiga joylashgan. Tangachalari o`ziga xos bo`lib, suyak bo`rtmalardan iborat. Bu suyak bo`rtmalar gavdasi bo`ylab besh qator bo`lib o`rnashadi, ularning orasida mayda suyak tangachalar va donachalar ham bo`ladi. Dum suzgich qanoti getyerotsyerkal tipda, dumning ustki pallasida ganoid tangachalar joylashadi. O`q skeleti sifatida biriktiruvchi to`qimali parda bilan o`ralgan xorda xizmat qiladi. Xordaning ustki va pastki yoylari bor. Bosh skeleti tog`aydan iborat, lekin miya qutisini qoplovchi suyaklar qoplab turadi. Yuragida arterial konus, ichagida spiral klapin bo`ladi.