Xalq pedagogikaida diniy ta’limotlar Исполнитель

Xalq pedagogikaida diniy ta’limotlar

1.Islom  dinini insonlar  tafakkurini  o’stirishdagi  xizmati .
2.Qur’oni  Karim  va  xadislarning  tarbiyaviy  axamiyati
3.«Qur’oni  Karim»-ibrat  kitobi .
4.Xadis  ilmining  rivojlanishida  allomalarning  qo’shgan  xissasi

O’zbekistonda barpo etilayotgan demokratik, huquqiy va adolatli dunyoviy jamiyat Konstitutsiyasida din madaniy-ma’naviy omillarning umumiy sirasiga kiruvchi barcha milliy qadriyatlar qatorida teng huquqli qadriyat sifatida so’zsiz tan olinadi. Mustaqil rivojlanish yillarida ushbu mezonning ijtimoiy hayotda, turmushda izchil tatbiq etilayotganini faqat qalbi ko’r, adolatga xusumat bilan qaraydigan kimsalargina inkor etishi mumkin.

Biz o’tmish  diniy merosimizni  ko’zdan kechiradigan bo’lsak, unda   komil insonga xos  axloqiy  sifatlar  ham e’tibordang chetda  qolmagan.    Markaziy  Osiyo  yerlarini  arablar tomonidan  egallanganidan so’ng arablar    mahalliy    xalqlarni   islom  diniga  bo’ysundirish  maqsadida  ularni  arab tilida   o’qish  va  yozishga  majbur etgan, masjid va madrasalar tashkil etgan. Arablar bosib olganidan keyin Movarounnahrda ham arablardagi kabi machitlar barpo etildi, machitlar huzurida esa maktablar ochildi. Bu maktablarda o’gil bolalarga Qur`oni Karimni o’qishni o’rgatishga farmon berildi. Machit imomi bolalarni o’qitardi. Maktablarda arab tili muhim   fan sifatida o’qitilgan.   Ular   tashkil  etgan  masjid va  madrasalarda   asosan  “Qur`oni  Karim”,  “Ash  Shurut”,  “Xaftyak”,  “Aqoid”   kabi   kitoblar  mutolaa   qilingan.

         “Aqoid”   risolasi  Ahmad  Ibn  Muhammad  Abu  Ja`far  Tahoviy  (858-933)  qalamiga  mansubdir.

         Tahoviy   fozil   zotlardan  bo’lib  ilmu  ma`rifatga  doir  juda  ko’p  asarlar  yaratgan.  Masalan, “Ahkomul   Qur`on”,  “Muhtasar”   (islom  huquqshunosligi),  “Ash  Shurut”   “Tarix”, “Ixtilful  ulamo”,  “Aqoid”  va  boshqalar  ana  shular  jumlasidandir[1].

         Aqoid  islomning  asoslarini  o’rgatuvchi  eng  muhim  diniy  fanlardan  biridir. Bu  fan  orqali  Ollohning  zoti  va sifatlari,  tahvid, dunyo  va  oxirat   to’g’risidagi  islomiy  ta`limot  g’oyalari,   gunoh  va  savob,  jannat va  do’zax,  ilohiy  kitoblar  va   payg’ambarlarga   qanday   munosabatda   bo’lish   qoidalari,  xullas, har  bir   musulmon  uchun  eng   zarur  diniy  ma`lumotlar  talqin  etiladi.

Qur`on kishilik  madaniyatining noyob durdonasi hisoblanadi. U islom dinining asosi va badiiy jihatdan arab adabiyotining gultojidir. Qur`onda  islom dinidan oldingi diniy  kitoblar hisoblangan Zabur, Tavrot va Injildan olingan  ajoyib hodisalar tarixiy voqealar eslatib o’tiladi. 

Qur`oni  karim  musulmonlarning  hayotidagi  yagona  insoniylikni  shakllantiruvchi  yo’lboshchidir.  Qur`oni  karimdagi   “Inson”  surasida  shunday  deyilgan: “Biz   insonga   to’g’ri yo’lni  ko’rsatib   qo’yganmiz.  Hohlagani  shukr  keltiruvchi  bo’lsin   yoki  kufr  keltiruvchi  bo’lsin”. (3-oyat). Qur`onning ko’pchilik oyatlarida  insonning ixtiyori o’zi bilan bo’lib, u qilgan yaxshi va yomon ishlariga  ham o’zi javobgar ekanligi ta`kidlanadi.  “Sho’ro” surasida “Sizlarga biror musibat yetsa, unga o’z  qo’lingiz Bilan qilgan gunohingiz sababchidir”,-deyiladi.  “Fussilat”  surasida “Kim  biron  bir  yaxshi  amal   qilsa,  o’zi  uchundir. Kim yomonlik qilsa, o’z ziyoniga qilur”  (46-oyat)  deyilgan. 

Qur`oni Karimda  har bir inson borligidan g’ururlanmog’i lozim, lekin o’zidagi sifatlaridan g’ururlanmaslik kerak, deyiladi.   “Moida”   surasida     insonni  yaxshi  fazilatlardan biri – tavba    qilish  h’aqida   aytilgan.  Tavba- degani -   qaytish deganidir.  Inson   tavba  deganda   xatolardan,  gunohlardan  qaytadi. “Kim  zulm  qilganidan   so’ng  tavba   qilib,  yaxshi ishlarga    tutinsa   albatta,  olloh  uning tavbasini  qabul  qiladi. Albatta, Olloh  gunohlarni   kechirguvchi  va  rahmdildir”(Moida surasi, 39-oyat)[2]

         Tavba   qilish  insonni  yaxshi  ishlarga   yetaklaydi.  Bunda   muomala,  so’zlash   odobi, saxiylik,  iffat,  sabrlilik,  kamtarlik,  hamiyatlik  kabi  ulug’  fazilatlar  biri  bo’lib,  insonning  ruhiy  tayanchi  bo’lib   hisoblanadi.   Sabrli  kishi   qiyinchiliklarni  sabot  bilan  yengadi.  Sabr  barcha  fazilatlarning  onasidir.  Chunki   u inson  qalbini   ezgulik  sari  yo’llaydi.  Har  bir  fazilat  sabrga  muhtojdir.

         Islom  dinining  muqaddas   kitobi   Qur`oni  karimdagi  har  bir  suralar,  oyatlarning   barchasi  faqatgina  insonlarni  yaxshilikka,  ezgulikka   yetaklaydi.  Ota-onani,  yoshi   ulug’  insonlarni  shu  o’rinda  kichiklarni  hurmat,   izzat-ikrom    ko’rsatib, ularga  hamisha  yaxshilik qilish  kabi  bir  qancha  insoniylik   xislatlari  keltirilgan.  Yosh  avlodni   komil  inson  qilib  tarbiyalashda  Qur`oni  karimdagi   barcha  bitilganlarni   to’g’ri  sharhlab,  uni  yetkazib  bera  olish  bugungi  kunimizning  eng   asosiyvazifalaridan  biri  hisoblanadi.

Hadis (arabcha- rivoyat, naql, axborot yetkazish ma`nolari ) - islom dinida Qur`ondan keyingi muqaddas manba  bo’lib, Muhammad paygambar biror gapni aytgan yoki biror ishni qilib ko’rsatgan bo’lsa, yoxud boshqalarning o’zlariga qilayotgan  biror ishni  ko’rib uni man etmagan bo’lsa, shu uch xolatning har   biri sunnat hisoblanadi. Shular haqida rivoyatlar hadis deb ataladi.