Turkiyada ta’lim siyosatining olib borilishi Исполнитель

Turkiyada  ta’lim siyosatining olib borilishi.

1. Turkiya ta’lim tizimining mamlakat Konstitustiyasida ifodalanishi.
2. Turkiya ta’lim tizimi va uning turlari.
3. Turkiya litseylari va ularda ta’lim dasturlarining bajarilishi.

Tayanch so’zlar: maktabgacha tarbiya; boshlang’ich maktab; o’rta maktab; dastur; litsey; oliy ta’lim.

O’zbekiston Respublikasi istiqlolga erishgach, uning mustaqilligini birinchi bo’lib qardosh Turkiya Respublikasi tan oldi. Mamlakatlarimiz o’rtasida iqtisodiy, siyosiy, madaniy aloqalar, shu jumladan, ta’lim bo’yicha hamkorlik tez rivojlanib bordi va u bizning xorijiy mamlakatlar bilan aloqalarimizda yetakchi o’rinlardan birini egalladi.

Bu hamkorlikning natijasi o’laroq, Respublikamizda 20 dan ortiq o’zbek-turk hamkorligidagi litseylar tashkil etildi va ular yaxshi faoliyat ko’rsatmoqdalar. Har yili yuzlab o’zbekistonlik o’quvchilar va talabalar ta’lim olish uchun Turkiyaga jo’natilmoqda. Ayni vaqtda turkiyalik yoshlar ham Respublikamiz o’quv muassasalarida bilim olmoqdalar.

Shuningdek, bu mamlakat bilan keng ko’lamda ta’lim bo’yicha mutaxassislar almashish yo’lga qo’yilgan. Har ikki mamlakatdan ta’limni boshqarish muassasalarining, o’quv yurtlarining hamda ta’lim bo’yicha ilmiy tadqiqotlar va ilmiy-metodik ishlar olib boruvchi mutaxassislar, o’qituvchilar va tarbiyachilar bir-birlariga tashriflar uyushtirib o’zaro tajribalar almashmoqdalar. Bularning barchasi ikki mamlakat maorifchilarining umumiy maqsad yo’lidagi ishlarni rivojlantirishga hissa bo’lib qo’shilyapti. Turkiya Respublikasida ta’limning qo’yilishining o’ziga xos tomonlari borligini hisobga olib, u haqda to’laroq ma’lumotlar berish o’rinli deb hisoblaymiz.

Respublikada hozir amaldagi ta’lim tizimlariga turk xalqining asl farzandi Kamol Otaturk asos solgan. Turkiya ta’lim tizimlari mamlakat Konstitustiyasi, ta’lim-tarbiya to’g’risidagi qonunlar, «Milliy maorif vazirligining tuzilishi va vazifalari haqidagi 179, 208, 385- sonli qonunlarda hamda hukumat dasturlarida har tomonlama chuqur ifodalangan.

Respublika Konstitustiyasining 42-moddasida “Barcha kishilar ta’lim-tarbiya olish huquqiga egadirlar” deb yozib qo’yilgan va fuqarolarning bilim olish huquqlari kafolatlangan. Turkiya Respublikasida barcha tipdagi ta’lim to’la davlat nazoratida bo’lib, bunday nazoratga kirmaydigan ta’lim-tarbiya maskanlarini ochish mumkin emas. Xususiy maktablar ham davlat ta’lim standartlari talabiga mos kelishi va davlat dasturlarini to’la bajarishga majbur.

Boshlang’ich ta’lim barcha kishilar uchun majburiy, davlat maktablarida bepul o’qitiladi. Majburiy ta’limdan so’ng, uning keyingi bosqichlarida o’qishni davom ettirish istagini bildirgan, kam ta’minlangan oilalardan chiqqan bolalar davlat tomonidan stipendiyalar bilan ta’minlanadilar, ularga boshqa tegishli imtiyozlar ham belgilangan.

Ta’lim muassasalarida faqat o’quv-tarbiya ishlari, uni  takomillashtirish bilan bog’liq vazifalarnigina bajaradilar. Undan tashqari faoliyatlarga yo’l qo’yilmaydi.

Turk millatiga mansub kishilarga ona tili sifatida boshqa biror xorijiy davlat tilini o’rgatish mumkin emas. Turkiya milliy maorifi tizimlarining umumiy tuzilishi quyidagicha: ta’lim tizimi bu mamlakatda ikki asosiy qismga  bo’linadi. Ulardan birinchi qismi maktab ta’limi bo’lib, uning tarkibiga maktabgacha tarbiya, boshlang’ich ta’lim, o’rta va oliy ta’lim kiradi. Uning tarkibi quyidagicha:

1. Maktabgacha tarbiya bosqichiga maktab yoshiga etmagan bolalarni qabul qilish ixtiyoriydir. Maktabgacha ta’lim-tarbiya’ning maqsadi bolalarni jismoniy, aqliy va ahlokiy rivojlanishini ta’minlash, ularni maktab bosqichiga puxta tayyorlab berish, kam ta’minlangan o’quvchilarga sharoit yaratish, turk tilida to’g’ri va chiroyli gapirishni o’rgatishdan iboratdir.