Proportsiyalar va proportsionallik Исполнитель

Proportsiyalar va proportsionallik

Proportsiyalar - bu kompozitsiyaning klassik vositalaridan biri bo’lib, uning yordamida shaklning tashkillashtirilganligiga erishiladi. Masshtab (miqyos)  va proportsiyalar (mutanosiblik)  o’zaro uzviy bog’liq.

Proportsiya – mutanosiblik, elementlar orasidagi munosabatlar nisbatlarining o’zaro tengligi. SHakl elementlari o’lchamlari orasidagi munosabatlar kompozitsiya quriladigan asosdir. Agar buyumning hajmiy-fazoviy strukturasini (tuzilishini) aniq proportsional tizim birlashtirmasa,  uning qismlari o’zi alohida-alohida qanchalik yaxshi bo’lmasin, shakl yaxlitiligiga erishish mushkul bo’ladi.

Munosabatlar orasidagi nisbatlar – proportsiyalar ijodkorlarda (rassom, hunarmand, me’mor, haykaltarosh va boshqalarda) doim qiziqish uyg’otgan. Bu haqida oxirgi yillarda  tadqiqotchilar tomonidan aniqlangan o’tgan davr me’moriy inshootlardagi  har xil proportsional sistemalari (aniqrog’i, turli nisbatlar haqida ma’lumotlar beruvchi va uni amaliyotda qo’llovchi tizimlar, maktablar, ta’limotlar) guvohlik beradi. Proportsiyalar platik san’at turlarida boshqa kategoriyalardan farqliroq alog’ida ahamiyatga egadir.

SHaklni uyg’unlashtirish vositasi sifatidagi proportsiyalar to’g’risida ehtimol, boshqalarga qaraganda eng ko’p  ilmiy asarlar yozilgandir. Antik   dunyo va Uyg’onish davrining Vitruviy, Palladio, Vinьola, Serlio va yana boshqa ko’pchilik kabi olim, me’mor va rassomlari proportsiyalarni tadqiq etishga o’z ishlarini bag’ishlashgan. Mukammal buyumlar: soat, mebelь, dastgoh, mashinalarni yaratgan juda ko’p usta-hunarmandlar – o’z davrining muhandis  va dizaynerlari bu vositaning kuchli imkoniyatini tan olishgan va zo’r mahorat bilan qo’llashgan.  XIV-XV asrlar va undan keyingi davrlardagi buyumlarning shakli ham o’zining mukammal proportsiyalari bilan bizlarni hayratga solib kelmoqda.

Kompozitsiya yaratayotganda rassom kompozitsiya elementlarining o’zaro va bir butun yaxlitlik orasidagi u yoki bu munosabatlarni  intuitiv ravishda yoki matematik hisoblash va geometrik qurilishlar natijasida ixtiyoriy yoki beixtiyor qo’llaydi. Har bir bino, inshoot, buyum o’zining proportsiyalariga ega.