Nafas olish sistemasi Исполнитель

Nafas olish sistemasi.

Reja

1. Nafas olish organlari.
2. Nafas olishning ahamiyati.
3. Nafas olish a`zolarining tuzilishi.
4. Burun bushlig’i .
6. Kеkirdak va bronxlar.
7. O’pkalar

Organizmning hayot faoliyati uchun zarur bo‘lgan kislorod nafas olish organlari orqali tashqi muhitdan qabul qilinadi.  Olingan havo qonga o‘tib, qon orqali  orga­nizmdagi barcha hujayralarga yetib boradi. Kislorod hujayralardagi organik moddalarning parchalanishida ishtirok etadi va parchalanish natijasida    hujayralarda    hosil bo‘lgan zaharli moddalarni zararsizlantiradi. Bundan tashqari, organizmda hosil bo‘lgan karbonat angidrid gazi nafas olish organlari orqali tashqariga chiqariladi. Shunday qilib, nafas olish natijasida organizmda oqsil,   yog‘, uglevodlar oksidlanib, tiriklikni ta’minlovchi energiya hosil bo‘ladi. Nafas olish organlari havo o‘tkazuvchi yo‘l va gazlar almashinadigan o‘pka - alveola qismlarga bo‘linadi.

Nafas olish organlariga: burun,  tomoq,  hiqildoq bronxlar, bronxiolalar  va o‘pka kiradi.

Nafas  organlarining  rivojlanishi

Nafas organlari embrion  taraqqiyotining uchinchi  haftalarida  birlamchi ichak  nayidan  toq kurtak  shaklida ajraladi. Keyinchalik  toq kurtakning uchi ikkita o’pka  kurtagiga  ajraladi. Embrionning  bir  oylik davridan boshlab hiqildoq rivojlanadi   va balog’atga  etguncha davom etadi. Rivojlanayotgan  o’pka kurtagini chap tomoni ikki bo’lak  o’n tomoni esa uch bo’lakka bo’linadi. Bo’linish bir hilda  davom etib bironx  daraxti va acinusni  vujudga keltiradi. Nafas o’rgonlarini muskullarini, tog’aylari mezinximadan  rivojlansa, shilliq  qavatining epiteliysi va bezlari endoderemadan  takomil etadi. O’pka plevrasi- splanxnoplevradan  rivojlanadi.Bola tug’ilib, mustaqil nafas olgandan so’ng bronhlar ochilib havo bilan to’ladi.Tug’ilgan zahoti  bir marta bo’lsa ham nafas olgan chaqaloq o’pkasi suvda cho’kmaydi. Embrion (homila) o’pkasida hovo bo’lmaganligidan suvga solinganida  cho’kadi. Go’daklarning burun bo’shlig’I va hiqildog’i qisqa va tor bo’ladi. Shuning uchun go’daklar shomollashga moyil bo’ladilar. O’pkalrni  rivojlanishlari odamda  balog’atga yetgunga qadar, 16-18 yoshgacha davom etadi. Chaqoloq o’pkasida alveola va mayda  bronxlar kam bo’lganligi uchun bir minutda 40-60, xatto undan ham ko’proq nafas oladi.1 dan 5 yoshgacha  bo’lganlar minutiga 25-30 martagacha, katta yoshdagi odamlar esa 16-18 martagacha nafas oladi. Burun sohasi – region nasali tashqi burun (nasus externus) va burun bo’shlig’idan iborat. Nasus externus –burun ildizi (radix nasi ), burun qirrasi (dorsum nasi ), tepa qismi (apex nasi) va burun qanotcha (alae nasi) laridan iborat.