Yuqori haroratda boradigan jarayonlar Исполнитель

1. Ishlab chiqarishda yuqori haroratdan foydalanish.
2. Hozirgi zamon sanoat pechlari.
3. Kimyoviy texnologiyad yuqori haroratli jarayonlarning ahamiyati.

Maqsad: Yuqori haroratli jarayonlar va ularning mahsulotlar ishlab chiqarishdagi ahamiyati haqida tushuntirish.

Yuqori harorat – moddalar xossalarining sifat o`zgarishlari sodir bo`ladigan xarakteristik haroratdan yuqori bo`lgan haroratlar hisoblanadi. Xarakteristik haroratga molekulalar dissotsiatsiyasi (10³ K), atomlar ionizatsiyasi (10⁴ K), termoyadro reaksiyasi (10⁷ K) va boshqa parchalanish boshlanadigan haroratlar kiradi.

Ishlab chiqarishning turli tarmoqlarida (ayniqsa, kimyo, metallurgiya, mashinasozlik, bosim ostida ishlash, payvandlash va qurilish materiallari ishlab chiqarishda) yuqori haroratdan muhim texnologik jarayonlarni samarali o`tkazishda keng foydalaniladi, chunki jarayonlarning harorat rejimlarini boshqarish jarayon tezligini oshirishdagi (ba`zan jarayonning sodir bo`lishi uchun zaruriy shart) universal vositadir.

Harorat ortishi bilan odatda, jarayonlar tezligi ortadi. Buni kimyoviy jarayonlarda yaqqol ko`rish mumkin. Masalan, NO ni havodan sintez qilishda sistemaning muvozanatga kelishi uchun zarur bo`lgan vaqt: 1230ºC haroratda 30 soat, 1630ºC haroratda 124 soat, 2030ºC haroratda 0,22 soat, 2630ºC haroratda 3,4x10^-5 soat.

Yoki neft mahsulotlarini krekinglab bensin olishda, benzin chiqishini (hosil bo`lish miqdorini) 30% ga yetkazish uchun zarur bo`lgan vaqt quyidagiga teng:

tºC        400 425 450 475 500

min       720 120 20   3     0,5

Misollardan ko`rinib turibdiki, haroratni 1000ºC ga oshirish bilan jarayon 1440 marta tezlashadi.

Sanoatda yuqori haroratda juda ko`p endodermik jarayonlarning termik dissotsiatsiyasi va molekulalarning parchalanishi, metal oksidlar va boshqa birikmalardan metallarni qaytarish, sun`iy materiallar sintezi o`tkaziladi, karbid, shisha va shu kabilar olinadi.

Molekulalarning parchalanishi va dissotsialanish reaksiyalari ko`pchilik ishlab chiqarishda qo`llaniladi. Bularga, masalan, soda, giltuproq, sement va boshqa kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqarish kalsiy karbonatning dissotsialanishi (200ºC gacha) kiradi. Qurilish materiallari giltuproq, gips va alyumosilikatlar ishlab chiqarishda degidratatsiya jarayoni (ko`mirni kokslash, gaz va suyuq neft mahsulotlarini krekinglash, organic birikmalarni degidratatsiyalash jarayonlarida) uglevodorod molekulalarining parchalanishi (1100ºC gacha) kiradi. Xuddi shuningdek, metal oksidlarni qaytarib metal olishda, xususan, cho`yan (1800ºC gacha), po`lat, ko`pgina rangli metallar va kalsiy karbid (2000ºC gacha) ishlab chiqarishda yuqori haroratdan foydalaniladi.