Organik sintez sanoatining vujudga kelishi va rivojlanishi Исполнитель

Organik sintez sanoatining vujudga kelishi va rivojlanishi

Organik birikmalarni ishlab chiqarish qadimdan boshlangan, ammo, u uzoq yillar dvomida tabiiy materiallar tarkibidagi mahsulotlarni (qand – shakar, skipidar, o’simlik va hayvon moylari hamda yog’lari va boshqalar) ajratib olishga asoslangan yoki murakkab tabiiy mahsulotlarni oddiy moddalarga (oziq-ovqat mahsulotlarini spirt va sirka kislotasiga, yog’larni sovun va glitseringacha) parchalashga asoslangan edi.

XIX asrning o’rtalariga kelib organik kimyo taraqqiyotida yirik muvaffaqiyatlar qo’lga kiritildi. A.M.Butlerovning organik moddalarning tuzilish nazariyasi yaratildi, fizika, kimyo va texnika fanlarning yutuqlari, toshko’mirni kokslashdan hosil bo’luvchi qo’shimcha mahsulotlarga asoslangan xom ashyo bazasining yaratilishi va boshqalar, organik sintezning paydo bo’lishiga, ya’ni, oddiy moddalardan murakkab moddalarni olishga olib keladi.

Organik kimyoning dastlabki yutuqlari tabiiy materiallarni (tabiiy bo’yoqlar, dori-darmonlar, hid beruvchi moddalar) sintetika almashtirishga qaratildi. Keyinchalik esa asta-sekinlik bilan tabiatga uchramaydigan (portlovchi moddalar, yuqori molekular birikmalar) birikmalarni  sintezlashga qaratilgan. O’tgan asrning 30-50 yillarida tabiiy gaz va neft qazib olish hamdauni qayta ishlash sohasidagi ulkan muvoffaqiyatlar organik sintezning gurkirab rivojlanishi uchun mustahkam xom ashyo bazasini yaratdi. Bunday almashinish jarayonida yangi neft kimyo sintezi deb ataluvchi termin paydo bo’ldi. Bu sintezning yangi xom ashyo bazasiga asoslanganligini ko’rsatadi xolos, biror mahsulotni kondan xom ashyodan (toshko’mir xom ashyosidan yoki neft xom ashyosidan) foydalanib sintezlanishidan qat’iy nazar ular ishlab chiqarishda prinsipial farq bo’lmaydi.