Yuqumli kasalliklarning immunitet asoslari Исполнитель
- Скачано: 2
- Размер: 23.32 Kb
Yuqumli kasalliklarning immunitet asoslari
- O'simlikning immuniteti turlari.
- Hayot davomida hosil bo'igan immunitet turlari .
3.Kimyoviy immunitet hosil bo'lishida mikroelementlaming ahamiyati .
4.O'simliklarni chatishtirishdagi muammolar.
5.O'simliklarning kasalliklarga chidamliligini baholashning ahamiyati.
6 . Kasallikka chidamlilik va kasallikning keng tarqalishi.
O'simliklar immunitetining turlari.
Respublikamiz qishloq xo'jaligida iqtisodiy islohotlami amalga oshirish qishloq xo'jaligidagi barcha agrotexnika, agrokimyo chora-tadbirlarini ilm va fan tavsiyanomalariga, ilg'or tajribalarga muvofiq o'tkazish, begona o'tlarga qarshi kurash choralarini joriy qilishda kasalliklarga chidamli navlami yaratishdagi muammolami yechishda mutlaqo yangicha munosabat bo'lishi kerakligini taqozo qiladi. Qishloq xo'jaligidagi iqtisodiy islohotlami amalga oshirish dasturida o'simliklaming kasalliklarga chidamli navlarini yaratish, ulami qishloq xo'jaligiga joriy qilish masalasi eng dolzarb masala qilib belgilab qo'yilgan. Belgilangan vazifalami amalga oshirishda ekinlar hosilining nobud bo'lishiga yo'l qo'ymaslik muhimdir. Almashlab ekish qoidalariga amal qilmaslik, mineral o'g'itlar, pestitsidlar, gerbitsidlar, fungitsidlardan me 'yoridan ortiq foydalanish tuproq biosenozining buzilishiga, ekinzorlar fitosanitariya holatining yomonlashishiga sabab bo'ladi. Natijada yetishtirilayotgan navlaming kasalliklarga chidamliligi tezda yo'qolib, hosil miqdori va sifati keskin buziladi. Hozirgi vaqtda qishloq xo'jaligi va seleksiyachi olimlar oldida turgan eng dolzarb masala ekinlaming kasalliklarga chidamlilik xossasini saqlab qolish va uni takomillashtirishdan iborat.
L.A. Yachevskiy «kasalliklarga qarshi kurashning samarali yo'li o'simliklaming kasalliklarga chidamli navlarini keltirib chiqarishdan N. I. Vavilov «o'simliklaming kasalliklariga qarshi kurashning samarali yo'li immunitetli navlami yaratishdir’’ degan edi. I. I. Mechnikov fikricha, o'simliklaming kasalliklarga chidamlilik xossasi deganda, ulaming mikroorganizmlar ta'siriga berilmasligi tufayli kasallanish jarayoni sustlashib, uning iqtisodiy zarari kamayishi tushuniladi. O'simliklaming chidamlilik darajasi har xiI: ba'zilari yuksak chidamlilikni namoyon qilsa, ayrimlari kasallikka juda beriluvchan bo'ladi. O'simliklarning kasalliklarga chidamlilik xossasining namoyon bo'lishida infeksiyaning yuqish darajasining past yoki yuqoriligi muhim ahamiyatga ega.
O'simlikning immuniteti deganda, uning patogen bilan munosabatida qulay sharoit bo'lsa-da, zararlanmasligi, qabul qilmasligi yoki unga chidamlilik xossasi namoyon bo'lishi tushuniladi. Shunday qilib, kasallik kelib chiqishida o'simlik, parazit va ekologik sharoit asosiy ahamiyatga ega. Fitoimmunitet to'g'risida tushunchaga ega bo'lish qishloq xo'jaligida muhim iqtisodiy ahamiyatga ega. Masalan, kungaboqar o'simligi gulli parazitlar bilan 100% zararlanadi. Uning kasallikka chidamli navlarini yaratishni yo'lga qo'yish natijasida bu parazitlardan to'liq qutulish imkoni vujudga keldi. Bug'doyning qo'ng'ir un-shudring kasalligiga chidamli Qrim navini, kartoshkaning rakka chidamli navlarini yaratish ularga qarshi eng samarali yo'l hisoblanadi. Tamaki o'simligi yangi navlarining yaratilishi ularning un-shudring va peronosporioz kasalliklariga
chidamlilik xossasini namoyon qiladi. Chidamli navlarni yaratish iqtisodiy samaradorligi bilan xarakterlanadi. Hozirgi vaqtda seleksiya fanining asosiy vazifasi qishloq xo'jaligi o'simliklarining kasalliklarga chidamli navlarini yaratishdan iborat. Yangi navlar yaratish jarayonida yuksak va tuban o'simlik (zamburug')lar orasidagi munosabatni to'g'ri tashkil qilish lozim. Bu jarayonda o'simlikka kirib keladigan infeksiya miqdori, muddati va holati muhim ahamiyatga ega. Har qanday o'simlik fiziologik xossasi yoki anatomik tuzilishiga ko'ra, tanasiga patogen kirib kelmasligiga harakat qiladi.
O'simliklar immunitetining turlari. O'simliklar immunitet xossasi tufayli ba'zi kasalliklar bilan umuman kasallanmaydi. Masalan, kartoshka zang kasalligi bilan, qandlavlagi qorakuya bilan, g'alla ekinlari fitoftorioz bilan kasallanmaydi. Tabiiy sharoitda turli o'simliklar tuproqdagi
juda ko'p mikroorganizmlar bilan munosabatda bo'ladi. Ular turti aktinomitsetlar, zamburug'lar va bakteriyalar bo'lib, ulaming barchasi ham o'simlik tanasiga kirish imkoniga ega emas, chunki o'simliklaming immunitet xossasi bunga to'sqinlik qiladi. Immunitet ma'lum tur yoki nay o'simliklarga xos bo'ladi. Ma'lum navga xos immuniteti mavjud bo'lgan o'simlik boshqa kasallik bilan kasallanmaydi. Masalan, tut daraxtining Pioner navi F.oxysporum zamburug'i bilan kasallansa-da, fuzariumning boshqa turlari bilan kasallanmaydi.