Chiqindisiz texnologiyani biotexnologik yaratish Исполнитель

Chiqindisiz texnologiyani biotexnologik yaratish.

1. Mikroorganizmlar yordamida chiqindisiz texnologiya yaratish
2. Biokonversiya va ularni qo`llanilishi

Aerob va anaerob mikroorganizmlar oqova suvlarda uchraydigan organik materiallardan tozalash xususiyatiga ega. Achitqi, neftni qayta ishlash zavodi, sut va pishloq ishlab chiqaruvchi korxonalar, kartofel va kraxmalni qayta ishlovchi zavodlardan chiqadigan chiqindilarni anaerob jarayon yordamida tozalash bo’yicha katta muvaffaqiyatlarga erishilgan. Bu jarayonda faol biologik komponentlar qayta ishlatiladi, qoldiq mahsulotlar kamayadi, sezilarli darajada noxush hidlar tarqalishi kamaytiriladi. Eng muhimi metan hosil bo’ladi. Bulardan tashqari kimyoviy zararlanish (biotsidlarning destruksiyalanishi kabi)ning nazorat qilish uchun mikrob shtammlaridan foydalaniladi.

Pseudomonas turiga mansub bakteriyalarda oksireduktaza yoki gidroqsilazalar bo’lib, ular yuqori toksiq uglevodorodlar va aromatik birikmalarni parchalash xususiyatiga egadir. Pseudomonas ning ayrim shtammlari tarkibida ushbu fermentlarni kodlovchi genlar plazmida tarkibida uchraydi. Bunday plazmidalarning 4 xili mavjud: OSТ (oktan va va dekanni parchalanishi), XYL (ksilol va toluolni parchalanishi), SAM (kamforani parchalanishi) va NAH (naftalinni parchalanishi). SAM va NAH plazmidalari bakterial hujayralarni chatishtirib o’zining o’tkazuvchanligini ta’minlaydi, qolgan plazmidalar esa bakteriyaga boshqa plazmidalar kiritilgandagina o’tkazilishi mumkin. Keyinchalik bu shtammlarning gibrid plazmidalari olingan bo’lib, ular tozalanmagan neftda boshqa shtammlarga nisbatan uglevodorodlarni metabolitlash xususiyatiga egadir. Ular yordamida harorat va boshqa omillarni nazorat qilgan holda oqar suvlarni tozalash mumkin. Ayrim mikroblar molekulalarni shunday o’zgartirish xossasiga egaki, ularning o’zi boshqa mikroblar ta’sirida parchalanadi. Bunday «kometabolizm”ni Dafton va Хsi (Kaliforniya universiteti) kuchli toksik paration insektitsidini Pseudomonasning 2 ta shtammi ta’sirida parchalanishini ko’rsatib berishgan. Тoksik molekulaning kimyoviy o’zgarishining natijasi to’liq parchalanish emas, balki detoksifikatsiyadir: fosforillanish, metillanish, atsetillanish va b.lardir. Detoksifikatsiyani katalizlovchi fermentlar plazmida tarkibidagi genlar bilan kodlanadi. Olimlar kuchli va ko’p ishlatiladigan gerbitsid – 2,4,5-Т (2,4,5-trixlorfenoksisirka kislotasi)ni metabolitlovchi mikrob kulturasini olishga erishganlar. Ular tozalash stansiyalaridan bir nechta mikroorganizmlarni ajratib olib ularni organik birikmalarni plazmidasi tarkibida parchalovchi fermentlarni kodlaydigan geni bo’lgan boshqa bakterial shtammlar bilan aralashtirganlar. So’ng aralashma faqatgina 2,4,4-Тda xemostatda o’stirilgan. 10 oydan so’ng bakteriyalarning o’sish sur’ati 2,4,5- Тning bakteriyalarning o’sishi uchun ishlatilishi hisobiga tezlashgan. Gen injenerligi metodlari asosida bunday natijalarga erishish ko’zda tutilmoqda.