Fitopatologiya fanining rivojlanish tarixi Исполнитель

Fitopatologiya fanining rivojlanish tarixi

1. Fitopatologiya fanining taraqqiyoti
2. Respublikamizda fitopatologiyafanini rivojlanishi
3. O‘simliklarni himoya qilishda xalqaro aloqalar

     Barcha agrobiologik fanlar qatori fitopatologiya fani ham o‘z taraqqiyotida fanlar rivojlanish qonuniyatlariga amal qilgan. Ya’ni, insoniyat qishloq xo‘jalik mahsulotlarini yetishtirish jarayonida

o‘simliklarning turli kasalliklardan nobud bo‘lganliklarini va hosil sifatining pasayishini xis qilganlar. Ayniqsa, bu jarayon dehqonchilik madaniyati past bo‘lgan va ob-havo sharoiti yomon yillarda yaqqol

ko‘zga tashlangan. Zamburug‘lar keltirib chiqaradigan kasalliklar to‘g‘risidagi ta’limotlar fan va texnika taraqqiyoti tarixi bilan uzviy bog‘liqdir va dastlabki ma’lumotlar eramizdan oldingi IV asrda

Teofrat tomonidan aytilgan. Bu fanning rivojlanishini quyidagi davrlarga bo‘lish mumkin:

1 davr — 19-asr o‘rtalarigacha bo‘lgan muddatda, 1578-yil golland botanigi K.Klauzis 200 turdagi zamburug‘lar atamalarini chop ettiradi.

18-asr ikkinchi yarmida Person (1761—1838) zamburug‘larning dastlabki tafsilotlarini ikki tomli asarida bayon qilgan bo‘lsa (1801), keyinchalik shved botanigi E.Frisa (1832) zamburug‘larning birinchi sistematikasini yaratadi. Mikologiya fani rivojlanishining II davri 19-asr oxirigacha bo‘lgan davrlarni o‘z ichiga oladi. Bu davrda A-de Bari tomonidan eksperemenal mikologiya fani asoslab berildi. U zamburug‘larni o‘stirish va sof kulturasining oshishi usulini ishlab chiqdi. M.S.Voronin tomonidan kungaboqar o‘simligining zang kasalligi, mikoriza hosil qiluvchi zamburug‘lar biologiyasi va kasallik qo‘zg‘atuvchi zamburug‘lar sistematikasi o‘rganilgan.Bu davrda umumiy mikologiya, fitopatologiya fanlari paydo bo‘ldi.

III davr 19-asr oxiri — 20-asr boshlarida zamburug‘lar sitologiyasi faniga asos solinib, ularning yadrosi, genetikasi, fiziologiyasi, biologiyasi, ekologiyasi ilmiy asoslari yaratildi. Bu davrda A.A.Yachevskiy tomoindan (1863—1932) dastlab mikologiya laboratoriyasi, keyin o‘simliklarni himoya qilish instituti tashkil qilindi. 1897-yilda A.A. Yachevskiy Rossiyada birinchi bo‘lib zamburug‘larni aniqlagichni yaratdi. Rossiya hududida uchraydigan zang zamburug‘larining dastlabki tafsiloti V.G. Transhelo (1939) tomonidan yozildi. 20-asr boshlaridan boshlab zamburug‘lar fiziologiyasi faniga asos solindi. Mikologiya fanining IV davrida zamburug‘lar fiziologik va biologik  xususiyatlarini o‘rganish boshlandi. Zamburug‘larning molecular tuzilishini o‘rganish asosida zamburug‘lar metobolitlaridan meditsinada, qishloq xo‘jaligida, sanoatda foydalinish masalalari hal qilindi. N.A. Naumov (1888—1959) mog‘or zamburug‘larning morfologiyasini, sistematikasini, Rossiyaning ayrim regionlaridagi qishloq xo‘jalik ekinlarining mikoflorasini o‘rganadi. S.I.Vanin (1890—1955) yillar davomida daraxt o‘simliklari kasalliklarini o‘rgandi. A.S. Bondarsyev tomonidan Yevroosiyo materigining Yevropa qismida ko‘katlar va madaniy o‘simliklarni kasallantiradigan zamburug‘ kasalliklari to‘g‘risida mukammal ma’lumotlar chop etildi. L.I. Kursanov (1956)—mikologiya asoslari va tuban o‘simliklar aniqlagichini tuzib chiqadi. Fitopatologiya fani Respublikamiz sharoitida qishloq xo‘jaligining muhim nazariy va amaliy ahamiyatga ega bo‘lgan masalalarini hal qilmoqda. Dastlab, Respublikamizga Rossiyadan g‘o‘za kasalliklarini o‘rganish uchun kelgan A. A. Yachevskiy gommoz, fuzarioz kasalligining kelib chiqish sabablarini o‘rganib, ularga qarshi kurash choralarini tavsiya qildi. Fitopatologiya fani Respublikamizda ham keng ko‘lamda

rivojlangan. Bunda birinchi bo‘lib Shreder tomonidan g‘o‘zaning kasalliklari o‘rganilgan. A.Yachevskiy tomonidan fuzarioz kasalligini qo‘g‘atuvchi zamburg‘larga batafsil tavsif berilgan.